Remdesivir jest wykorzystywany w leczeniu COVID-19, jest on substancją czynną leku Veklury, zaakceptowanego przez instytucje regulacyjne: amerykańską FDA (22.10.2020) i europejską EMA (03.07.2020). Znany był już wcześniej, był badany m.in. jako lek na Ebolę, jednak rozgłos zyskał dopiero przy pandemii COVID-19.
Lek o nazwie Veklury, którego substancją czynną jest właśnie remdesivir, jest wskazany do leczenia COVID-19 u dorosłych oraz u młodzieży (w wieku od 12 lat do mniej niż 18 lat oraz o masie ciała co najmniej 40 kg) z zapaleniem płuc, u których konieczne jest podawanie tlenu (stosowanie tlenu o małym lub dużym przepływie lub innego typu wentylacji nieinwazyjnej na początku leczenia).
Kwestia remdesviru jest niezwykle kontrowersyjna. W listopadzie 2020 WHO zaleciła by nie stosować remdesiviru w celu leczenia COVID-19, gdyż organizacja nie znajdowała wystarczającego potwierdzenia jego skuteczności w badaniach naukowych. Najnowszy raport Therapeutics and COVID-19: living guideline z 24 września 2021 roku podtrzymuje sugestię by, aby nie podawać remdesiviru jako dodatku do opieki nad pacjentami chorymi na COVID-19.
Rozbieżność pomiędzy instytucjami regulacyjnymi, a Światową Organizacją Zdrowia, każe się zastanowić nad skutecznością remdesiviru. Jak wyglądają badania wskazujące na jego działanie?
Jak działa remdesivir?
Remdesivir jest inhibitorem wirusowej polimerazy RNA, czyli substancją która zakłóca wytwarzanie wirusowego RNA (materiału genetycznego), uniemożliwiając wirusowi namnażanie się wewnątrz komórek. Może to pomóc organizmowi w przezwyciężeniu zakażenia wirusem i może pomóc pacjentom szybciej wyzdrowieć.
Czy mamy dowody na działanie Veklury?
EMA powołuje się na badanie opublikowane w New England Journal of Medicine w listopadzie 2020 pt. Remdesivir for the Treatment of Covid-19 — Final Report. W badaniu, pacjenci zostali losowo przydzieleni do otrzymywania albo remdesiwiru albo placebo przez maksymalnie 10 dni. Głównym parametrem do zbadania był czas do wyzdrowienia, zdefiniowany jako wypis ze szpitala lub hospitalizacja wyłącznie w celu kontroli zakażeń.
W badaniu wzięło udział 1062 pacjentów (541 przydzielono do grupy otrzymującej remdesiwir, a 521 do grupy otrzymującej placebo). Wyniki tych badań wskazują, że remdesivir skuteczniej od placebo wpływał na skracanie czasu wyzdrowienia u dorosłych, którzy byli hospitalizowani z Covid-19 i wykryto u nich zakażenie dolnych dróg oddechowych. Oto główne konkluzje badaczy:
- U pacjentów, którzy otrzymali remdesiwir, mediana czasu powrotu do zdrowia wynosiła 10 dni, a wśród pacjentów, którzy otrzymali placebo 15 dni.
- U pacjentów, którzy otrzymywali remdesiwir, stwierdzono większe prawdopodobieństwo poprawy klinicznej w 15 dniu niż u pacjentów, którzy otrzymywali placebo.
- Szacunki dotyczące śmiertelności wynosiły 6,7% w przypadku remdesiwiru i 11,9% w przypadku placebo do 15 dnia oraz 11,4% w przypadku remdesiwiru i 15,2% w przypadku placebo do 29 dnia.
- Poważne zdarzenia niepożądane odnotowano u 131 z 532 pacjentów, którzy otrzymywali remdesiwir (24,6%) i u 163 z 516 pacjentów, którzy otrzymywali placebo (31,6%).
Czy Veklury powoduje efekty uboczne?
Tak. W porównaniu ze szczepionką częste. Najczęstszym działaniem niepożądanym leku Veklury (które może dotyczyć więcej niż 1 na 10 osób) u zdrowych osób jest podwyższone stężenie enzymów wątrobowych we krwi (oznaka problemów z wątrobą). Najczęstszym działaniem niepożądanym u pacjentów, którzy mają COVID-19 są nudności (złe samopoczucie), które mogą dotyczyć aż 1/10 osób. Porównując te korzyści i ryzyka EMA zdecydowała się udzielić warunkowego pozwolenia na obrót (Conditional marketing authorisation).
Amerykańska FDA powołuje się kolei na trzy badania, potwierdzające skuteczność Veklury, dostępne pod linkami:
- https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04280705 (to samo badanie, na które powołuje się EMA)
- https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04292730
- https://www.clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04292899
Podsumowanie i zestawienie badań znajduje się pod tym linkiem: https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/nda/2020/214787Orig1s000Sumr.pdf
Również FDA, wskazuje na zestaw działań niepożądanych jak: „zwiększenie stężenia enzymów wątrobowych, co może być oznaką uszkodzenia wątroby; oraz reakcje alergiczne, które mogą obejmować zmiany ciśnienia krwi i częstości akcji serca, niski poziom tlenu we krwi, gorączkę, duszność, świszczący oddech, obrzęk (np. warg, wokół oczu, pod skórą), wysypkę, nudności, pocenie się lub dreszcze.”
Podsumowując: Badania wskazują, że Veklury przedstawia pewną skuteczność w pomaganiu pacjentom chorym na COVID-19, wiąże się jednak, z większymi niż szczepionka, ryzykami dla zdrowia. Brak też badań dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa o próbach porównywalnych do badań dotyczących szczepień.
Kacper Nowina – Konopka
