Wariant Omikron (Omicron) to teraz jeden z „najgorętszych” tematów związanych z trwającą pandemią COVID-19. Wielu może być trudno odnaleźć się w gąszczu internetowych informacji. Postanowiliśmy zatem usystematyzować obecną wiedzę na temat nowego wariantu w serii materiałów, by mogli Państwo porównać informacje z różnych źródeł. Ten tekst dotyczy informacji prezentowanych przez Światową Organizację Zdrowia. Następne będą dotyczyć stanowiska Polskiej Akademii Nauk oraz opinii specjalistów zajmujących się pandemią wirusa SARS-CoV-2.
Skąd się wziął Omikron?
W dniu 26 listopada 2021 r. WHO, za radą technicznej grupy doradczej WHO ds. ewolucji wirusa (TAG-VE), oznaczyła wariant B.1.1.529 jako wariant budzący obawy (VOC) i nazwała go Omicron. Decyzja ta została podjęta na podstawie dowodów przedstawionych przez grupę, które wskazują, że Omicron posiada kilka mutacji, które mogą mieć wpływ na jego zachowanie, na przykład na łatwość rozprzestrzeniania się lub ciężkość choroby, którą wywołuje.
Wariant B.1.1.529 został po raz pierwszy zgłoszony do WHO z Republiki Południowej Afryki w dniu 24 listopada 2021 r. Sytuacja epidemiologiczna w RPA charakteryzowała się trzema wyraźnymi szczytami liczby zgłoszonych przypadków, z których ostatni był zdominowany przez wariant Delta. W ostatnich tygodniach zakażenia gwałtownie wzrosły, co zbiegło się z wykryciem wariantu Omicron.
Przypomnijmy, że wariant VOC to taki, który spełnia definicję wariantu VOI (wariantu zainteresowania), a do tego wykazano, że jest związany z jedną lub większą liczbą następujących zmian o znaczeniu dla zdrowia publicznego na poziomie światowym:
- wzrostem zdolności przenoszenia lub szkodliwą zmianą w epidemiologii COVID-19 lub
- wzrostem zjadliwości lub zmianą w obrazie klinicznym choroby lub
- zmniejszeniem skuteczności środków w zakresie zdrowia publicznego i środków społecznych lub dostępnych metod diagnostycznych, szczepionek, środków leczniczych
Co wiemy o cechach nowego wariantu?
WHO wskazuje, że wiele kwestii odnośnie wariantu Omikron nie jest jeszcze znanych, a naukowcy z całego świata prowadzą badania by lepiej zrozumieć ten wariant. Jednak na ten moment WHO wskazuje na sześć kluczowych kwestii:
- Zdolność do przenoszenia się
Nie jest jeszcze jasne, czy Omicron jest bardziej transmisyjny (w porównaniu z innymi wariantami, w tym wariantem Delta). Liczba osób z wynikiem pozytywnym wzrosła na obszarach RPA dotkniętych tym wariantem, ale badania epidemiologiczne są jeszcze w toku.
- Ciężkość choroby
Nie jest jeszcze jasne, czy zakażenie Omicronem powoduje cięższy przebieg choroby w porównaniu z zakażeniami innymi wariantami, w tym Delta. Wstępne dane sugerują, że wzrasta liczba hospitalizacji w Afryce Południowej, ale może to być spowodowane wzrostem ogólnej liczby osób zakażonych, a nie wynikiem konkretnego zakażenia Omicronem. Obecnie nie ma informacji sugerujących, że objawy związane z Omicronem różnią się od objawów innych wariantów. Pierwsze doniesienia o zakażeniach dotyczyły studentów uniwersytetów – osób młodszych, które mają tendencję do łagodniejszego przebiegu choroby – ale zrozumienie stopnia ciężkości wariantu Omicron zajmie od kilku dni do kilku tygodni.
- Skuteczność odporności pochorobowej
Wstępne dowody sugerują, że może istnieć zwiększone ryzyko ponownego zakażenia (tj. osoby, które wcześniej chorowały na COVID-19, mogą łatwiej ulec ponownemu zakażeniu nowym wariantem) w porównaniu z innymi wariantami, ale informacje na ten temat są ograniczone.
- Skuteczność szczepionek:
WHO współpracuje z partnerami technicznymi, aby zrozumieć potencjalny wpływ tego wariantu na nasze istniejące środki zaradcze, w tym szczepionki. Szczepionki pozostają kluczowe dla ograniczenia ciężkich zachorowań i zgonów, w tym przeciwko dominującemu wariantowi Delta.
- Skuteczność obecnych testów
Szeroko stosowane testy PCR nadal wykrywają infekcję, w tym infekcję wariantem Omicron. Trwają badania mające na celu ustalenie, czy istnieje jakikolwiek wpływ na inne rodzaje testów, w tym szybkie testy wykrywające antygeny.
- Skuteczność obecnie stosowanego leczenia
Kortykosteroidy i blokery receptora IL6 będą nadal skuteczne w leczeniu pacjentów z ciężką postacią COVID-19. Inne metody leczenia zostaną poddane ocenie, aby sprawdzić, czy są nadal tak samo skuteczne, biorąc pod uwagę zmiany w częściach wirusa w wariancie Omicron.
Jakie działania WHO zaleca w związku z nowym wariantem?
Kraje powinny nadal stosować podejście oparte na dowodach i ryzyku podczas wdrażania środków dotyczących podróży zgodnie z IHR, w tym najnowszymi Tymczasowymi Zaleceniami wydanymi przez Dyrektora Generalnego WHO oraz zgodnie z zaleceniami zawartymi w dokumentach WHO
Organy krajowe w krajach wyjazdu, tranzytu i przyjazdu mogą stosować wielowarstwowe podejście do ograniczania ryzyka, aby potencjalnie opóźnić i/lub ograniczyć wywóz lub przywóz nowego wariantu. Środki te mogą obejmować badania przesiewowe pasażerów przed podróżą lub po przyjeździe, w tym poprzez wykorzystanie testów na obecność SARS-CoV-2 lub zastosowanie kwarantanny wobec podróżnych międzynarodowych. Środki te należy jednak określić po przeprowadzeniu dokładnego procesu oceny ryzyka w oparciu o lokalną epidemiologię w krajach wyjazdu i przeznaczenia oraz o system opieki zdrowotnej i możliwości w zakresie zdrowia publicznego w krajach wyjazdu, tranzytu i przyjazdu. Wszystkie środki powinny być współmierne do ryzyka, ograniczone w czasie i stosowane z poszanowaniem godności podróżnych, praw człowieka i podstawowych wolności, jak określono w IHR.
Jak twierdzi Organizacja, ogólne zakazy podróży nie zapobiegną rozprzestrzenianiu się choroby na skalę międzynarodową, a ponadto stanowią one poważne obciążenie dla życia i środków utrzymania. Ponadto, mogą one negatywnie wpływać na globalne wysiłki w zakresie zdrowia podczas pandemii poprzez zniechęcanie krajów do zgłaszania i dzielenia się danymi epidemiologicznymi i sekwencyjnymi.
Wszelkie środki ograniczające ryzyko związane z podróżą powinny być częścią ogólnej krajowej strategii reagowania, która w przypadku VOC obejmuje następujące elementy, zgodnie z ogłoszeniem opublikowanym w dniu 26 listopada 2021 r:
- wzmocnienie wysiłków w zakresie nadzoru i sekwencjonowania w celu lepszego zrozumienia krążących wariantów SARS-CoV-2, nie tylko wśród podróżnych, ale także w obrębie społeczności
- przekazanie kompletnych sekwencji genomu i powiązanych metadanych do publicznie dostępnej bazy danych, takiej jak GISAID
- zgłaszanie wstępnych przypadków/skupisk związanych z zakażeniem VOC do WHO poprzez mechanizm IHR
- w miarę możliwości i w koordynacji ze społecznością międzynarodową, przeprowadzanie badań terenowych i ocen laboratoryjnych w celu lepszego zrozumienia potencjalnego wpływu VOC na epidemiologię i dotkliwość COVID-19, skuteczność zdrowia publicznego i środków społecznych, metody diagnostyczne, reakcje immunologiczne, neutralizację przeciwciał lub inne istotne cechy
Kacper Nowina – Konopka
