Jako szczepimysie.pl pisaliśmy o możliwych długotrwałych skutkach przechorowania COVID-19 jeszcze przed momentem, w którym termin „long -COVID” stał się popularny. Materiał Czy zachorowanie na COVID-19 wiąże się z długotrwałymi skutkami? nie stracił aktualności i dalej jest dostępny w naszych serwisach. Jednak wraz z kolejnymi badaniami warto uzupełnić wiedzę o long-COVID, zwłaszcza, że dane wskazują na zagrożenie, którego nie powinno się bagatelizować.
Czym jest long-COVID (długi COVID)?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) 6 października zdefiniowała „post COVID condition”, która utożsamiana jest (zarówno w mediach zagranicznych jak i polskich) z powszechnie używaną nazwą „long-COVID”. Organizacja zastrzegła jednak, że definicja może ulec zmianie, gdyż wciąż dowiadujemy się nowych informacji o długotrwałych skutkach choroby.
Obecna definicja brzmi:
„Post COVID-19” występuje u osób, u których zostało stwierdzone zakażenie SARS-CoV-2, lub takie zakażenie jest bardzo prawdopodobne, zwykle 3 miesiące od początku COVID-19, z objawami, które trwają co najmniej 2 miesiące i nie mogą być wyjaśnione przez alternatywne rozpoznanie.
Typowe objawy obejmują zmęczenie, skrócenie oddechu, zaburzenia funkcji poznawczych, ale także inne skutki oraz mają zwykle wpływ na codzienne funkcjonowanie. Objawy mogą pojawić się po raz pierwszy po początkowym wyleczeniu z ostrego epizodu COVID-19 lub utrzymywać się od czasu pierwszej choroby. Objawy mogą również zmieniać się lub nawracać z czasem.
Naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego przeprowadzili badanie na próbie 273 618 pacjentów (ponad 200 tysięcy ludzi), którzy przeszli COVID-19 (p.t. Incidence, co-occurrence, and evolution of long-COVID features: A 6-month retrospective cohort study of 273,618 survivors of COVID-19).
Wyniki badania są dosyć jednoznaczne. Objawy long-COVID występują często i potrafią być poważne. W ciągu 6 miesięcy od rozpoznania COVID-19, 57% badanych miało zarejestrowaną przynajmniej jedną cechę long-COVID. Wartość ta obejmuje częstość występowania cech odnotowanych w ostrej, jak i późniejszej fazie choroby.
W fazie od 90 do 180 dni po rozpoznaniu 36,55% miało zarejestrowaną cechę long-COVID. Częstość występowania poszczególnych cech wahała się od 3,24% dla bóli mięśniowych, do 22,8% dla lęku/depresji.
To znaczy, że ponad 1/3 wszystkich badanych miała utrzymujące się dłużej niż 3 miesiące objawy COVID-19.
Jeszcze bardziej pesymistyczne wnioski wskazują naukowcy w badaniu p.t. Characterizing long COVID in an international cohort: 7 months of symptoms and their impact opublikowanym w czasopiśmie The Lancet. Zebrano w nim dane od 3762 uczestników z potwierdzonym lub podejrzewanym COVID-19, z 56 krajów, z chorobą trwającą ponad 28 dni, której początek miał miejsce przed czerwcem 2020 roku.
Następnie badacze oszacowali częstość występowania 203 objawów w 10 układach narządów i prześledzili 66 objawów w ciągu siedmiu miesięcy oraz zmierzyli wpływ na życie, pracę i wpływ na powrót do stanu wyjściowego. Do czego doszli uczeni?
- Prawdopodobieństwo odczuwania objawów dłużej niż 35 tygodni (ponad 8 miesięcy!) wyniosło 91.8%.
- Objawy mięśniowo-szkieletowe, sercowo-naczyniowe, żołądkowo-jelitowe, płucne i neuropsychiatryczne występowały u ponad 85% uczestników.
- 85,9% uczestników doświadczyło nawrotów, wywołanych głównie przez ćwiczenia, aktywność fizyczną lub umysłową i stres.
- 86,7% respondentów, którzy nie wyzdrowieli, odczuwało zmęczenie w czasie badania, w porównaniu z 44,7% respondentów, którzy wyzdrowieli.
- 45,2% wymagało zredukowanego harmonogramu pracy w porównaniu z okresem przed chorobą, a 22,3% nie pracowało w czasie badania z powodu choroby.
- Zaburzenia funkcji poznawczych lub problemy z pamięcią były powszechne we wszystkich grupach wiekowych (ok. 88%).
Zachęcamy do zapoznania się z tabelami przygotowanymi przez naukowców, w których zestawiają zbadane skutki long-COVID, dostępnymi po kliknięciu w to hiperłącze.
Warto przypomnieć też badanie, o którym pisaliśmy w lipcu pt. More than 50 long-term effects of COVID-19: a systematic review and meta-analysis.
Badacze zidentyfikowali w nim łącznie 18 251 publikacji, w tym 82 pełne recenzowane publikacje naukowe, z których 15 spełniało kryteria włączenia, czyli określone wcześniej kryteria jakie musi spełniać badanie by nadawało się do oparcia na nim analizy, w tym wypadku, m.in. liczba badanych w danej publikacji nie mogła być niższa niż 100 osób.
Oszacowano częstotliwość występowania 55 efektów długoterminowych, przeprowadzono 21 metaanaliz, do których włączono 47 910 pacjentów. Czas obserwacji wynosił od 15 do 110 dni po zakażeniu wirusem. Wiek uczestników badania wahał się od 17 do 87 lat. Oszacowano, że 80% pacjentów, którzy zostali zakażeni SARS-CoV-2, rozwinęło jeden lub więcej objawów. Pięć najczęstszych objawów to zmęczenie (58%), ból głowy (44%), zaburzenia uwagi (27%), utrata włosów (25%) i duszność (24%).
Takich badań można się doszukiwać więcej, ale biorąc pod uwagę nawet trzy powyższe, opublikowane w prestiżowych czasopismach (PLOS Medicine, The Lancet i Nature) można wyrobić sobie opinię na temat powagi i ryzyka zagrożenia, które niesie za sobą long-COVID.
Kacper Nowina – Konopka
